Autyzm

Amerykańskie Towarzystwo Autyzmu definiuje autyzm jako: złożone upośledzenie rozwojowe, które typowo objawia się w pierwszych trzech latach życia i jest wynikiem zaburzenia neurologicznego wpływającego na rozwój w obszarach interakcji społecznej i zdolności komunikacyjnych. Zarówno dzieci jak i dorosłe osoby dotknięte autyzmem typowo przejawiają problemy w komunikacji werbalnej i niewerbalnej, interakcjach społecznych i zabawie.

Autyzm dziecięcy i zespół Aspergera należą do grupy tzw. całościowych zaburzeń neurorozwojowych, do których zaliczane są również specyficzne trudności szkolne oraz specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji ruchowych. Zaburzenia te charakteryzują się brakiem odpowiednich dla wieku umiejętności uwarunkowanych dojrzewaniem mózgu. Zaburzenia dotyczą wielu sfer rozwoju i funkcjonowania dziecka. Dzieci te izolują się od otoczenia, będącego dla nich źródłem nieustannych bodźców, których nie są w stanie zrozumieć, i które wywołują w nich lęk i strach. Każda najmniejsza zmiana w otoczeniu, schemacie dnia może wywołać zaburzenia w zachowaniu – zły humor, płacz, krzyk,  agresję lub autoagresję.

Zaburzenia autystyczne cechują symptomy występujące w trzech szeroko pojętych obszarach funkcjonowania. Często używa się sformułowania „triada zaburzeń autystycznych”:

– nieprawidłowości w przebiegu interakcji społecznych,

– zaburzona zdolność do komunikowania się,

– ograniczony, sztywny repertuar aktywności, zachowań i zainteresowań.

Trudności te u poszczególnych dzieci przybierają różną postać i mają zróżnicowane nasilenie: od lekkich, w niewielkim stopniu odbiegających od prawidłowego funkcjonowania, po bardzo głębokie, w znaczącym stopniu uniemożliwiające zwyczajne życie

Główne symptomy autyzmu w zakresie interakcji społecznych:

– ograniczone zainteresowanie  innymi ludźmi,

– trudności w inicjowaniu kontaktu (w tym inicjowaniu zabawy z innymi dziećmi),

– brak zainteresowania zabawami społecznymi,

– brak właściwych reakcji na bodźce społeczne,

– brak czerpania radości bycia z innymi,

– trudności w naśladowaniu zachowania innych osób,

– brak reagowania na zainteresowanie i pochwały,

– trudności w uczestniczeniu w naprzemiennych grach i zabawach,

Wiele dzieci autystycznych nie toleruje zmian w swoim otoczeniu. Mają ciągłą potrzebę i pragnienie stałości i stabilizacji. Wymagają stałości otoczenia, a także uregulowanego trybu zajęć. Przestrzegają stałego porządku dnia, przywiązują się do miejsca przy stole, zawsze tej samej drogi do szkoły, sklepu, rodzaju spożywanego jedzenia. Często przywiązują się do przedmiotów i odczuwają silną potrzebę posiadania ich cały czas przy sobie. Dla autystów znane miejsca, przedmioty, sytuacje i osoby stanowią najważniejsze punkty oparcia.

Wiele dzieci z autyzmem przejawia szczególne zainteresowania cyframi, literami, kształtami i kolorami.

U wielu dzieci z autyzmem widoczne są zachowania stereotypowe, czyli powtarzające się. Zachowania te zazwyczaj mają charakter autostymulacji.

Fiksacje u dzieci autystycznych mogą przejawiać się np. uporczywym powtarzaniem tych samych słów i pytań. Fiksacje u dzieci autystycznych mogą przybierać formę koncentracji na pewnych sytuacjach i rzeczach, a także przymusu przebywania w tych samych miejscach z równoczesnym uporczywym zadawaniem pytań związanych z tym miejscem.

Podstawowe przejawy autyzmu:

– trudności w relacjach społecznych,

– manifestowanie obojętności,

– trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej,

– przyłączanie się do innych tylko wtedy, gdy osoba dorosła je do tego nakłania i mu towarzyszy,

– wyrażanie potrzeb przez używanie ręki dorosłego,

– brak zabawy z innymi dziećmi,

– zaburzenia mowy lub całkowity brak mowy,

– łatwość mechanicznego zapamiętywania,

– bezustanne mówienie tylko na jeden temat,

– powtarzanie słyszanych słów i dźwięków bezpośrednio po ich usłyszeniu (echoalia)

– dziwaczne zachowania, stereotypowe, powtarzające się czynności, zabawki poukładane w tej samej kolejności, droga do szkoły dokładnie ta sama, rytuały przed snem, wybiórczość w jedzeniu, komunikowanie się tylko z wybraną osobą. Dziecko wykonuje dziwne ruchy rąk, przypominające trzepotanie, ogląda swoje dłonie, chodzi na sztywnych nogach,

– charakterystyczne manipulowanie trzymanymi w ręku przedmiotami lub wprawianie ich w ruch obrotowy,

– brak lub sporadyczny kontakt wzrokowy, patrzenie „przez osobę”,

– niechęć do zmiany przyzwyczajeń, potrzeba niezmienności,

– nie potrafi bawić się zabawkami, nadmiernie porządkuje zabawki lub inne przedmioty,

– trudności w rozwoju zabawy i wyobraźni,

– brak zabaw twórczych, przywiązanie do jednej zabawki lub przedmiotu.

Opracowała mgr Beata Ryszewska

Autyzm ― epidemiologia, diagnoza i terapia (2010), red.T. Pietras, A. Wituski, P. Gałecki,

Wyd. Continuo, Wrocław.

Autyzm i zespół Aspergera, (2005), red. U. Frith, PZWL,Warszawa.

Autyzm. Na granicy zrozumienia (2009), red. B. Winczura, Wyd. Impuls, Krakow.

Autyzm wyzwaniem naszych czasów,(2004), red. Gałkowski T., Kossewska J., Wyd.

Naukowe Akademii Pedagogicznej, Krakow.

Bobkowicz-Lewartowska L. (2007), Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii,

 Kruk‑LasockaJ., Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi,w: Dykcik W. (red.) Pedagogika specjalna, Poznań 1997, WydawnictwoUAM, s. 246.; Maciarz A., Biadasiewicz M., Dziecko autystycznez zespołem Aspergera, Kraków 2000, Oficyna Wydawnicza Impuls, s. 11.